Het jaar 2022
Voordat we terugblikken op vorig jaar, wil ik stil staan bij het vreselijke spoorongeval dat op 4 april 2023 heeft plaatsgevonden bij Voorschoten. Het is onze missie ervoor te zorgen dat het op en om het spoor veilig is. We zetten ons daarom in om spoorlopen tegen te gaan, aanrijdingen op overwegen te voorkomen en stations veilig te houden. Bij het spoorongeval in Voorschoten kwam zowel een reizigerstrein als een goederentrein in botsing met een kraan op het spoor. Hierbij kwam de machinist van de kraan om het leven en zijn tientallen personen gewond geraakt. Er wordt onderzoek gedaan waardoor dit kon gebeuren. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en de politie voeren de onderzoeken uit. Ook wij doen onderzoek. Onze gedachten gaan uit naar de nabestaanden van het dodelijke slachtoffer en alle overige slachtoffers en betrokkenen.
Als we terugkijken op 2022 dan zien we dat ProRail de met de overheid afgesproken prestaties voor het reizigersvervoer grotendeels heeft gehaald. Hoewel er door reizigers na de coronapandemie steeds meer met de trein werd gereisd, kregen zij niet de prestaties op het spoor zoals in 2021. De spoorsector kampt namelijk met personeelsgebrek en mede daardoor is de betrouwbaarheid van het treinproduct gedaald. Daarnaast kwamen in 2022 in de operatie diverse verstoringen voor als gevolg van incidenten, aanrijdingen en weersomstandigheden, maar bleven we binnen de streefwaarden.
Het aantal goederentreinen was in 2022 groter dan ooit. De betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de infra ook voor het goederenvervoer willen we graag verder verbeteren. We werken daarom in projecten aan verbeteringen, ook in het afgelopen jaar, waarin stappen zijn gezet. In het havengebied Rotterdam zijn 28 wissels en aansluitende spoortakken vervangen en meerdere overwegen zijn vernieuwd. In de Rotterdamse haven is hard gewerkt om de brandblusvoorzieningen aan te leggen conform de eis van het bevoegd gezag. Dit is gerealiseerd.
ProRail heeft maatregelen genomen om het personeelstekort bij onder meer Verkeersleiding tegen te gaan. Onze opleidingen voor Verkeersleiding zitten vol en ter compensatie van de uitstroom breiden we in 2023 de beschikbare opleidingscapaciteit verder uit. Met de extra inzet van onze treinverkeersleiders konden we afgelopen jaar voorkomen dat treinen moesten worden geschrapt, maar de krapte in de personele bezetting willen we nog verder terugbrengen. Tegelijk waren vervoerders dit jaar genoodzaakt om minder en kortere treinen te rijden in verband met personeelstekorten. Enkele grote verstoringen in combinatie met deze omstandigheden hebben geleid tot lagere prestatiecijfers dan in 2021.
Na-ijlende effecten van de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne hadden impact op de beschikbaarheid, levertijden en kosten van materialen. Ook is er in de spoorsector schaarste aan monteurs en medewerkers van ingenieursbureaus. Daardoor moesten onderhoud, bouwprojecten en realisatieplannen deels worden vertraagd of uitgesteld – een situatie die zich in 2023 nog prominenter zal voordoen.
Ondanks de uitdagingen is in infra- en stationsprojecten knap werk geleverd. Bijvoorbeeld het onderhouds- en stabiliteitswerk aan de A2-corridor bij Culemborg, het omvangrijke werk aan zes overwegen bij Rheden, de Suurhoffbrug bij Rotterdam, het nieuwe dubbelspoor voor extra treinverkeer tussen Landgraaf en Heerlen en de vernieuwingen op en rond station Geldermalsen. Allemaal voorbeelden die goed illustreren dat alle uitdagingen ons niet weerhouden met man en macht door te werken om Nederland duurzaam en veilig bereikbaar te houden. Voor reizigers heeft het soms gevolgen, want werkzaamheden leiden tot buitendienststellingen. In 2023 krijgen treinreizigers ook te maken met hinder: er staat een fors aantal onderhoudsprojecten op het programma, waaronder ook meerdaagse buitendienststellingen. We plannen en combineren werkzaamheden zo slim mogelijk om de hinder zo veel mogelijk te beperken.
In 2022 is de totale projectenportefeuille gestegen met circa 20% ten opzichte van 2021; die groei zet door richting 2023. Daarbij moeten we rekening blijven houden met de beperkte capaciteit, levertijden en kosten van materialen, en druk op de beschikbaarheid van personeel. Dat vergt keuzes en nieuwe manieren van werken.
Veiligheid op en rond het spoor staat bij ProRail altijd op nummer één. We doen al het mogelijke om spoorlopen tegen te gaan, aanrijdingen op overwegen te voorkomen en hebben in 2022 diverse typen overwegen aangepakt. Voor reizigers met een visuele beperking hebben we met de Oogvereniging op station Soest de eerste oversteeklijn op overpaden tussen perrons in gebruik genomen. Deze reizigers kunnen hierdoor veiliger oversteken. In 2022 zijn veertien meldingen gedaan van bijna-aanrijdingen met mensen die werkten aan of bij het spoor. Met Stichting railAlert bekijken we welke maatregelen mogelijk zijn om het aantal bijna-aanrijdingen terug te brengen.
Vanwege vertraging bij de Europese aanbesteding van de nieuwste contractvariant Prestatiegericht Onderhoud 4.0 (PGO 4.0), zijn de aflopende PGO-contracten tijdelijk verlengd. Dit was nodig omdat de continuïteit van het onderhoud van ons spoor cruciaal is voor de veiligheid en beschikbaarheid van ons spoor en we daar geen enkel risico mee nemen. Vanuit de raad van bestuur van ProRail is er extra aandacht voor en assistentie bij de overgang van de oude naar de nieuwe contracten. Dankzij de tijdelijke verlengingen is het spooronderhoud gegarandeerd. Intussen werken we aan de aanbesteding van de nieuwe contracten en nemen geleerde lessen uit PGO 3.0 daarin mee.
We zagen dat in de loop van 2022 de reizigersaantallen weer stegen en dat er meer goederentreinen de grens over gingen dan in 2021 en 2019. Daarmee is nog eens onderstreept hoe belangrijk duurzame mobiliteit is voor Nederland. Tegen deze achtergrond én in het licht van onze klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen is er alle reden stevig in te zetten op verbetering van de spoorprestaties over de hele linie. Ook onze inzet op duurzaamheid en de inspanningen op gebied van innovatie dragen daar aan bij. Onze intensieve betrokkenheid bij de invoering van het digitale treinbeveiligingssysteem ERTMS, testen met zelfrijdende treinen (ATO), en onze deelname aan diverse Europese innovatieprogramma’s zijn daar voorbeelden van.
Proeven met emissievrij treinvervoer, de verduurzaming van materiaalgebruik en stations of maatregelen om de biodiversiteit op en rond het spoor te beschermen, illustreren onze inspanningen op gebied van duurzaamheid. Onze doelstelling om de eigen CO2-uitstoot op jaarbasis verder te verlagen hebben we gehaald. De realisatie van een zonnepark, dat 7% gaat bijdragen aan de duurzame energieopwekking van ProRail als geheel, is van start gegaan. Door het hele land zijn vorig jaar duurzame bovenbouwvernieuwingsprojecten gelanceerd, waarbij zoveel mogelijk herbruikbare materialen worden ingezet. Wel blijft staan dat we keuzes moeten maken. Daarom hebben we besloten in plaats van een systeemsprong naar 3 kV-spanning op de bovenleiding eerst het huidige systeem te versterken, waarmee we de verwachte groei de komende jaren kunnen opvangen.
2022 was geen gemakkelijk jaar en het is duidelijk dat er ruimte voor verbetering is. Bij alle incidenten en uitdagingen is er op diverse fronten echter ook veel bereikt waar we trots op mogen zijn. Ik wil de medewerkers van ProRail en onze partners in de spoorsector dan ook danken voor hun grote inspanningen, flexibiliteit en aanhoudende betrokkenheid. We zijn er goed van doordrongen dat we op diverse terreinen uitdagingen hebben en dat nauwe samenwerking binnen de sector essentieel is om die het hoofd te bieden. Laten we daar dan ook gezamenlijk werk van maken door ons voor te bereiden op een toekomst met meer reizigers en goederenvervoer. We kunnen niet alles tegelijk, maar onze ambities staan rotsvast overeind. We blijven ons volop inzetten voor optimaal vervoer van reizigers en goederen en, in breder verband, een duurzaam en mobiel Nederland.
Namens de raad van bestuur van ProRail B.V., Utrecht, 7 april 2023
John Voppen
Voorzitter raad van bestuur