Betrouwbaar spoor

Hoewel er vorig jaar sprake was van aanzienlijke treinuitval, vooral ten gevolge van personeelstekorten, kwamen de betrouwbaarheidscijfers allemaal uit boven de met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat afgesproken bodemwaarden.

Impactvolle storingen op de infra

De prestatie-indicator impactvolle storingen op de infra (ook bekend als de KPI Klanthinder) geeft inzicht in het aantal storingen aan de infrastructuur met grote impact op het treinverkeer. Het betreft storingen veroorzaakt door:

defecten aan de infrastructuur, zoals bovenleidingen, wissels en seinen
externe factoren die invloed hebben op de werking van de infrastructuur, zoals suïcides en weersomstandigheden

De indicator impactvolle storingen relateert infraverstoringen aan de hinder die reizigers of verladers hiervan ondervinden en wordt uitgedrukt in aantal gewogen treinvertragingsminuten (klanthinder) per storing. Hierbij worden alle treinvertragingsminuten die herleidbaar zijn tot één oorzaak (locatie/omstandigheid) gecumuleerd. Infraverstoringen tellen vanaf 680 vertragingsminuten mee voor deze prestatie-indicator.

Over 2022 is het aantal impactvolle storingen op de infra uitgekomen op 455 (2021: 406), boven de streefwaarde (450) en ruim onder de bodemwaarde (520). De toename ten opzichte van 2021 (+49) komt deels door het opheffen van de uitgedunde corona-dienstregeling in 2022.

Afgelopen jaar deden zich een aantal storingen voor met een uitzonderlijk grote impact op de treindienst: op 2 september is een hoogspanningskabel van netbeheerder TenneT op de bovenleiding beland in de buurt van Swifterbant. Hierbij ging een enorme hoeveelheid stroom door de systemen van ProRail, waarbij over de lengte van een aantal kilometer kabels en schakelaars zijn doorgebrand. Tijdens het drie maanden durende herstel was er geen treinverkeer mogelijk tussen Lelystad en Zwolle. Op 15 juli heeft een vrachtwagen de spoorbrug in Sittard aangereden. Hierbij werd een brugdeel dusdanig beschadigd dat complete vervanging noodzakelijk was. Gedurende twee maanden is er daardoor slechts één spoor beschikbaar geweest, omdat vervanging pas eind september mogelijk was. Treinen moesten hierdoor op elkaar wachten en liepen vertraging op.

Om het aantal impactvolle verstoringen terug te dringen, evalueert ProRail structureel de grootste incidenten samen met ketenpartners zoals vervoerders en aannemers. Hierbij onderzoeken we de oorzaak, het verloop en de afhandeling van de storing en stellen we vast welke lessen hieruit te trekken zijn. Waar nodig nemen we maatregelen om storingen te voorkomen, de afhandeling te versnellen of de impact te beperken.

Verstoringen bruggen

Over de Suurhoffbrug is er een beperking van het goederenvervoer ingesteld. Bij een inspectie constateerden we corrosie aan de constructie van de brug, waardoor de wettelijke normering van de belasting van de brug werd overschreden. Waar er normaal gezien twee goederentreinen gelijktijdig over de brug konden rijden, moest dit tijdelijk teruggebracht worden tot één. We troffen beheersmaatregelen waardoor het weer mogelijk is om met twee goederentreinen gelijktijdig over de brug te rijden, met uitzondering van twee goederentreinen beladen met erts en kolen bij windkracht 7 of hoger.

Sinds mei 2022 is de Calandbrug gesloten voor wegverkeer. Kapotte kogellagers voorkomen dat de brug veilig kan worden bediend. De brug staat open, zodat scheepvaartverkeer naar de Brittanniëhaven doorgang kan vinden. Rijkswaterstaat heeft omleidingsroutes ingesteld. Een deel van de renovatie aan de brug is dit jaar uitgevoerd. De Calandbrug is per 1 februari 2023 weer open voor fietsers, auto’s en voetgangers. De sluiting van deze brug had geen impact op het treinverkeer aangezien het treinverkeer verloopt via het nieuwe Theemswegtracé.

We hebben aanvullende inspecties aan bruggen gecontracteerd. Deze verlopen volgens plan. We nemen recent geconstateerde gebreken aan de Suurhoffbrug en de Calandbrug mee in de PDCA-cyclus van systeemmanagement Civiele Constructies.

Met de programma’s 'Aantoonbare Veilige Berijdbaarheid' en 'Bruggen Bouwen' pakken we de aantoonbare veilige berijdbaarheid waaronder baanstabiliteit en bruggen programmatisch aan.

Winterweer

ProRail is samen met betrokken partijen, door verbetermaatregelen, in 2022 beter voorbereid op winterse omstandigheden. In vergelijking met eerdere jaren is de verwachting dat er beter gepresteerd wordt in situaties van beperkte sneeuwval op landelijk niveau en sneeuwval van verschillende zwaarte binnen specifieke regio’s. Tegelijkertijd constateren we dat bij extreem winterweer op landelijk niveau het spoorsysteem kwetsbaar is en dat niet voorkomen kan worden dat reizigers en verladers hinder ondervinden. De maatregelen en uitvoering hiervan namen we zoveel mogelijk mee in de voorbereiding van winter 2022-2023 c.q. de voorbereiding voor de winter 2023-2024. Naar aanleiding van het evaluatierapport over de winter 2021 werken we aan maatregelen om onder winterse omstandigheden treinvervoer beter te faciliteren.

Havengebied Rotterdam

Voor informatie over de status van het wegwerken van achterstanden in de infra om het effect van verstoringen te beperken in het havengebied van Rotterdam, zie paragraaf Verbeterprogramma Zee-Zevenaar.

Stations

In 2022 is er sprake van bovenmatige uitval van liften en/of roltrappen: langdurige stilstand en/of terugkerende storingen zijn het gevolg van leveringsproblemen van materialen die nodig zijn voor de reparaties van liften en roltrappen.

Levertijden voor cruciale onderdelen zijn in de loop van 2022 opgelopen tot soms meer dan 30 weken. ProRail, NS Stations en de betrokken liftfabrikanten werken zeer intensief samen om de overlast tot een minimum te beperken. We plaatsen sensoren om sneller te kunnen acteren bij technische storingen. Ook leggen we een voorraad aan van cruciale liftonderdelen en wordt een speciaal team van monteurs ingezet voor onderhoud van stationsliften om zo de kennis te vergroten en storingen sneller te kunnen oplossen.

Daarnaast zijn we met de decentrale openbaar vervoerautoriteiten (DOVA) in gesprek over uitwisseling van data zodat deze op termijn gebruikt kunnen worden voor verbetering van de reisinformatie. We zien al verbetering, al zullen sommige installaties nog noodgedwongen tot in het voorjaar van 2023 buiten gebruik blijven.

Geleverde treinpaden geen afzonderlijke KPI meer vanaf 2022

Een treinpad is een capaciteitsreservering op het spoor die nodig is om een trein van A naar B te rijden. Als een treinpad (gedeeltelijk) niet wordt gerealiseerd en de oorzaak daarvan bij ProRail ligt, dan geldt dat treinpad als niet geleverd. Verstoringen door derden en door het weer – inclusief uitgedunde dienstregelingen – vallen daarbij ook binnen de verantwoordelijkheid van ProRail.

Uitval van treinen is een component van de KPI Reizigerspunctualiteit op het hoofdrailnet en de nieuwe KPI Betrouwbaarheid Regionale Series. De verdeling van de verantwoordelijkheid voor uitval tussen ProRail en vervoerders is opgenomen in onderlinge prestatieregelingen. Daarom hebben ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat samen geconcludeerd dat Geleverde treinpaden vanaf 2022 geen afzonderlijke KPI voor ProRail meer is.

Toekomstbestendig Werken Aan het Spoor (TWAS)

Het programma TWAS heeft de afgelopen jaren met alle sectorpartijen een set nieuwe werkwijzen en instrumenten ontwikkeld om met zo min mogelijk hinder de groeiende hoeveelheid werk aan het spoor tegen lagere kosten uit te voeren, op een manier die uitvoerbaar is voor de markt. Deze aanpak heeft o.a. geresulteerd in een meer integrale, meerjarige programmering van werkzaamheden, met zoveel mogelijk bundeling en een betere spreiding van de werkzaamheden over het jaar, tussen week en weekend en tussen dag en nacht. Daarnaast lag de focus op het minimaliseren van hinder.

In opdracht van ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft een externe partij in 2022 een Gateway Review uitgevoerd. De conclusie uit deze review is dat de ontwikkelde werkwijzen in de staande organisaties moeten worden geborgd zodat deze voor alle projecten ingezet kunnen worden en deze met de opgedane praktijkervaring verder verbetert kunnen worden. De sectorbrede afstemming die met TWAS is ingezet zal worden gecontinueerd in een Sectoroverleg Spoor. Daarmee is TWAS als apart programma onder de beheerconcessie afgerond.

We hebben een dashboard ontwikkeld voor het aannemelijk maken van de TWAS-besparingen, de batenbarometer. Qua realisatie van de besparingen liggen we op koers met de targets tot en met 2022 en de verwachte besparingen in 2023 en verder. De methodiek en de batenbarometer zijn onderdeel van de externe validatie van de nieuwe financiële langetermijnreeksen voor instandhouding.

Verbeterprogramma HSL-Zuid

HSL-Zuid is een gezamenlijk verbeterprogramma van ProRail en NS en richt zich binnen ProRail op de operationele prestaties op de korte termijn én op maatregelen voor de middellange termijn. Het realiseren van deze maatregelen op de middellange termijn valt buiten het programma en vindt plaats onder concessiesturing. Eind 2020 hebben ProRail, NS en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vastgesteld dat het verbeterprogramma zich de komende jaren blijft richten op continu verbeteren, productstappen beheersen en de prestaties stabiliseren.

Continu verbeteren en prestaties stabiliseren

In 2022 scoorde de reizigerspunctualiteit HSL 82,0% tegenover 89,2% in 2021. De prestaties stonden in 2022 onder druk als gevolg van de eerder genoemde factoren: het toegenomen aantal reizigers, de personeelstekorten binnen NS en een tijdelijke snelheidsbeperking (TSB) op het noordelijk deel van de HSL.

Om continu te blijven verbeteren heeft het verbeterprogramma de prestaties nauwgezet gevolgd en zijn de lijnorganisaties ondersteund met rapportages en evaluaties. Daarnaast heeft het verbeterprogramma van ProRail de impact als gevolg van de tijdelijke snelheidsbeperking geminimaliseerd door duidelijk te communiceren richting alle stakeholders en, waar mogelijk, verbetervoorstellen aan te dragen.

Het stabiliseren van de prestaties in 2022 was een uitdagende opdracht. De personeelstekorten binnen NS hadden in de zomerperiode veel impact op de prestaties en vanaf eind oktober had de tijdelijke snelheidsbeperking een sterk negatieve invloed op de prestaties. Via het verbeterprogramma is de impact van deze gebeurtenissen gedempt. Omdat de grondoorzaak van beide problemen buiten de beïnvloedingssfeer van het verbeterprogramma lag, lieten de prestaties van 2022 grote verschillen zien tussen de kwartaalscores.

Verbeteren prestaties middellange termijn HSL

Ter verbetering van de prestaties op de middellange termijn op de HSL voert ProRail ook verbeteringen door aan de infrastructuur. Deze worden gefinancierd vanuit de € 60 miljoen die het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat eind 2016 aan ProRail en NS ter beschikking heeft gesteld.

In 2022 is gestart met de realisatiefase voor de volgende projecten:

Het verlengen van de Level 1 Movement Authority in ERTMS
Het verwijderen van de waarschuwingsinstallaties van het dienstoverpad aan de westzijde van station Breda, waarbij uiteraard de veiligheid wordt gemonitord.
Het verplaatsen van een stopmarkeerbord (een sein in ERTMS) bij de spanningssluis bij Zevenbergschenhoek
Het plaatsen van windschermen op een viaduct op het noordelijk deel van de HSL waardoor treinen bij harde wind door kunnen rijden

De eerste twee genoemde maatregelen leveren rijtijd op voor (een deel van) de treinen die gebruik maken van de HSL. De derde maatregel zorgt voor minder strandingen en de vierde maatregel voor minder uitval van treinen bij harde wind.

In 2022 is hiernaast gewerkt aan de voorbereiding voor het functioneel verwijderen van de fasescheiding bij Zevenbergschenhoek aansluiting en aan een tweede pakket aan verbetermaatregelen voor de ERTMS-installatie op de HSL.

Spooronderhoud: Prestatiegericht onderhoud (PGO)

ProRail laat kleinschalig, dagelijks spooronderhoud uitvoeren door gecertificeerde aannemers, middels aanbestedingen van PGO-contracten (prestatiegericht onderhoud) in 21 contractgebieden. ProRail is momenteel aan de slag om PGO 4.0 in te voeren. Vanwege onder andere vragen van aanbieders in de complexe markt loopt de invoering van PGO 4.0 vertraging op. Het onderhoud van het spoor is essentieel en moet doorgang vinden om het spoor veilig en beschikbaar te houden. ProRail heeft eind 2022, om het onderhoud doorgang te laten vinden, de eerst aflopende PGO 3.0-contracten met de zittende aannemers verlengd. Dit is non-compliant met de aanbestedingswetgeving. Om dit te mitigeren zijn de verlengingen in nauw overleg met alle partijen op een transparante en eenduidige wijze uitgevoerd. Hiermee is de veilige beschikbaarheid gewaarborgd.

De raad van bestuur heeft in 2022 een taskforce opgericht die acties definieert voor de korte, middellange en lange termijn. Deze acties hebben allen een directe relatie met de planning van de aanbesteding van de nieuwe PGO 4.0 contracten. De uiteindelijke planning wordt gechallenged door een externe partij. Deze aanpak zorgt ervoor dat de veiligheid en beschikbaarheid van het spoor door deze problematiek niet in het geding komen.

Spoorgoederenvervoer

Verbeterprogramma Zee – Zevenaar

Het verbeterprogramma Zee-Zevenaar¹ is vanaf 2022 een programma onder de beheerconcessie. De focus van het verbeterprogramma is het met de sector verbeteren van de kwaliteit van het spoorgoederenvervoer in het gebied Zee-Zevenaar, met accent op het havengebied. De verbeteringen betreffen: (1) voldoen aan de wet- en regelgeving omtrent externe veiligheid, (2) wegwerken achterstanden in infra, (3) de gewenste toestand borgen met passend beheer en de organisatie met de aannemer, en (4) bouwen aan een basis van structureel adequaat beheer, de interne ProRail-inrichting. In deze en de volgende paragrafen wordt op hoofdlijnen over de voortgang van de deelprojecten van dit programma gerapporteerd.

Blusvoorzieningen

In 2022 is vanuit het verbeterprogramma Zee-Zevenaar samen met de aannemers hard gewerkt aan de realisatie van de nieuwe brandblusvoorzieningen op de vijf havenemplacementen (Botlek, Europoort, Pernis, Maasvlakte West, Maasvlakte West-West en Waalhaven Zuid, zodat voldaan wordt aan de eisen die vanuit het bevoegd gezag worden gesteld. De nieuwe brandblusvoorzieningen op vier havenemplacementen zijn op 1 januari 2023 opgeleverd. In 2023 vinden de resterende werkzaamheden op deze vier emplacementen plaats. Op emplacement Pernis vinden nog werkzaamheden plaats waardoor rangeren met gevaarlijke stoffen niet is toegestaan en deze activiteiten op andere emplacementen uitgevoerd moeten worden.

In januari 2023 zijn bij het afpersen van de leidingen op Pernis lekkages in de leidingen ontstaan. De problematiek bleek complexer dan verwacht en is inmiddels weer opgelost. Pernis is sinds begin maart 2023 weer opengesteld voor het parkeren en rangeren van treinen met gevaarlijke stoffen.

Omgevingsveiligheid: last onder dwangsom

Ondanks de sancties die in 2022 zijn opgelegd in het kader van veiligheid kunnen we eind 2022 voorzichtig stellen dat we deze steeds beter onder controle hebben. Het aantal nieuwe LoD’s, aantal verbeuringen en betaalde dwangsommen is in 2022 lager dan in 2021. Voor periodiek uit te voeren keuren van tankinstallaties en noodstroomaggregaten is een werkwijze ingericht waarmee we borgen dat de keuringen tijdig worden uitgevoerd. Het blijft voor ProRail een grote uitdaging om overtredingen die veroorzaakt worden door houding en gedrag tegen te gaan. In 2022 zijn meerdere acties uitgezet om dit onder controle te krijgen. Er zijn verklikkers op hekwerken, zakkaartjes met daarop de op de emplacementen geldende regels zijn proactief uitgedeeld aan de gebruikers van de emplacementen en het fysiek toezicht op de emplacementen is vanaf medio november 2022 uitgebreid.

Wegwerken achterstanden in infra

We hebben ons daarnaast het afgelopen jaar gericht op het wegwerken van de achterstand in de infra en het aanpakken van logistieke knelpunten. Er zijn 28 wissels en aansluitende spoortakken vervangen en meerdere overwegen zijn vernieuwd. Onze aanpak koperdiefstal is succesvol gebleken, er zijn in 2022 geen verstoringen geweest als gevolg van koperdiefstal. Het aantal hinderrijke storingen is hoog, maar een dalende trend in sinds Q3 2022 ingezet.

Eind 2022 hebben we Infra op orde toegevoegd aan thefutureisours.nl . Hiermee is een uitgebreid platform ontstaan dat zowel updates geeft over wat er op het Nederlandse goederenlogistiek en -spoor gebeurt en tevens inzicht biedt in de werkzaamheden van ProRail om de infrastructuur in de Rotterdamse haven en elders in Nederland klaar te maken voor de toekomst. Belangrijkste doel hierbij is het herstellen van vertrouwen in het spoorproduct bij verladers, operators en terminals in zowel Nederland als in Europa. ‘The future is ours’ werd in 2020 gelanceerd en is een tweetalig platform met informatie over ontwikkelingen binnen het spoorgoederenvervoer, de uitdagingen en de oplossingen. Dit platform is opgezet door RailCargo Information Netherlands, Havenbedrijf Rotterdam, EvoFenedex en ProRail.

In 2022 zijn de Calandbrug en de Suurhoffbrug aan de scope van het verbeterprogramma toegevoegd. Voor de Calandbrug is dit in het tweede kwartaal van 2022 geweest. Het herstel van de Calandbrug heeft geen directe relatie met Infra op Orde/goederenvervoer, deze toevoeging is gedaan om de voortgang van de herstelwerkzaamheden aan de brug te kunnen versnellen. Het project had tot doel om met spoed de lagers in de omloopwielen van de hefbrug te vervangen. Dit is inmiddels succesvol afgerond. Op 1 februari 2023 is de Calandbrug weer in gebruik genomen. De Suurhoffbrug is eind 2022 toegevoegd aan de scope van het programma. Eerder in het jaar bleek dat de wettelijke normering van de belasting van de Suurhoffbrug werd overschreden ten gevolge van corrosie en het ranke ontwerp van de brug. Destijds is daarom besloten dat tijdelijk nog maar één goederentrein tegelijkertijd over de brug mag rijden. Vanwege de impact op het goederenvervoer is de Suurhoffbrug toegevoegd aan de scope van het Verbeterprogramma, IenW heeft hier op 12 december 2022 in de Stuurgroep Infra op Orde (stuurgroep IenW – PR) mee ingestemd. Het project omvat het herstel van de Suurhoffbrug en daardoor het opheffen capaciteitsbeperkingen die nu gelden. In 2023 starten we met de uitvoering van deze werkzaamheden.

Dashboard Informatie-indicatoren

Het in het verbeterprogramma opgenomen dashboard informatie-indicatoren is gereed. In samenspraak met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hebben we hier negentien informatie-indicatoren in opgenomen. De betrouwbaarheid van de data op hinderrijke storingen is vergroot, waardoor we nauwkeuriger inzicht kunnen geven in het aantal hinderrijke storingen, waarbij we sinds de zomer van 2022 een dalende trend kunnen zien. Dit neemt niet weg dat het aantal hinderrijke storingen nog steeds te hoog is. We hebben een PDCA-cyclus ingericht en geïdentificeerd welke objecten voornamelijk bijdragen aan het ontstaan van hinderrijke storingen. Het betreft wissels en bovenleidingen. In 2023 ontwikkelen we hier een aanpak voor.

Dienstverlening Kijfhoek en vervanging heuvel

ProRail investeert in de vernieuwing van de infrastructuur en systemen op Kijfhoek. De aanbestedingen daarvoor zijn in 2022 afgerond en we hebben twee partijen gecontracteerd voor de vernieuwing van de bovenbouw en het heuvelsysteem: Dura Vermeer en Siemens. We zijn begonnen met de voorbereidingen voor de vernieuwing die in juni 2023 van start gaat. In 2023-2024 zal gedurende 18 maanden 50% van de heuvelcapaciteit niet beschikbaar zijn. ProRail werkt samen met gebruikers van Kijfhoek aan een tijdelijke capaciteitsverdeling en aan uitwijklocaties om de hinder te beperken en zal compensatiemaatregelen vaststellen.

DB Cargo heeft medio 2021 de ‘Letter of Intent’ opgezegd waaronder ProRail de sorteerdienst van DB Cargo zou overnemen met als doel de infrastructuur op Kijfhoek beter te benutten en zonder beperkingen open te kunnen stellen voor alle goederenvervoerders. DB Cargo heeft besloten de sorteerdienst toch zelfstandig te blijven uitvoeren en heeft in 2022 dit voornemen kenbaar gemaakt. ProRail is in nauw overleg met DB Cargo, ILT en ACM over de beoordeling van DB Cargo’s voorgenomen dienstverlening op haalbaarheid en veiligheid. Uitgangspunten van ProRail zijn ongewijzigd gebleven: non-discriminatoire toegang tot de dienstvoorziening en dienstverlening Kijfhoek; effectieve, efficiënte en veilige benutting van de infrastructuur; en daarmee het faciliteren en stimuleren van het goederenvervoer per spoor.

ProRail heeft begin 2022 goederenvervoerders geïnformeerd over nieuwe technische mogelijkheden om met eigen locomotieven gebruik te maken van de heuvel en de Netverklaring hiertoe aangepast. ProRail heeft de opdracht gegund aan Ab Ovo voor de vernieuwing van het planningsysteem voor het heuvelsysteem Kijfhoek en is gestart met de ontwikkeling. We leveren het systeem op in 2023 en maken het toegankelijk voor meerdere goederenvervoerders.

Informatie- en communicatietechnologie

Wij werken voortdurend aan verdere verbetering van de beschikbaarheid en continuïteit van de systemen die het treinverkeer ondersteunen.

Lifecycle Management

We breiden het GSM-R netwerk uit ter voorbereiding op ERTMS. We vernieuwen tot 2024 alle GSM-R netwerkmasten en realiseren nieuwe masten. Het nieuwe GSM-R radionetwerk zal bestaan uit circa 415 GSM-R mastlocaties, waarvan inmiddels ongeveer 200 stuks zijn gerealiseerd.

In 2022 hebben we het oude telefoniesysteem GRI (Geo Redundante INTtel) vervangen door een nieuw systeem.

We zijn gestart met het project om SAP EAM (Enterprise Asset Management, waarin onze assets zijn vastgelegd, te vervangen.

ICT-ontwikkelingen

In 2022 hebben we met SFERA (Smart communications For Efficient Rail Activities) een fundament gelegd voor de introductie van Driver Advisory Systems in Nederland. Met zulke systemen zorgen we voor hogere punctualiteit en energiebesparing, scheppen we de mogelijkheid voor ProRail om treinen nauwkeuriger te sturen en leggen we de basis voor ATO (Automatic Train Operation). Op deze manier dragen we bij aan de ProRail doelstelling Digitalisering van de logistieke operatie voor de toekomst.

We hebben de aanbesteding van ProRail IT Partners (PITP), de complete softwareontwikkeling voor maatwerksoftware in de komende tien jaar, succesvol afgerond. De transitie en transformatie van bestaande softwareontwikkeling is in 2022 gestart.

Het programma Slim Renoveren PRL (Procesleiding) heeft het compleet herbouwde PRL-product op de laatste verkeersleidingspost (Amsterdam) geïmplementeerd. Hiermee hebben we dit programma afgesloten in 2022.

We hebben voor de dienstregeling van 2023 een nieuwe signalering infrabezettingsconflict gebouwd. Deze software maakt het mogelijk om de dienstregeling preciezer te plannen. In 2023 werken we nog aan het verbeteren van de gebruikersvriendelijkheid van de software.

In 2022 hebben we op diverse verkeersleidingsposten een werkplek op afstand gerealiseerd voor treinverkeersleiders. Verkeersleidingsposten kunnen elkaar voortaan helpen zonder dat mensen hun eigen post of standplaats moeten verlaten en kunnen de bediening van een andere verkeersleidingspost overnemen als er plotseling sprake is van uitval van treinverkeersleiders. Dit heeft in 2022 meteen al bijgedragen aan voorkoming van treinuitval.

ProRail en verladers/ vervoerders hebben de nieuwe applicatie WLIS (registratiesysteem gevaarlijke stoffen) in gebruik genomen.

We hebben het Geluidregister (software waarmee ProRail voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat nieuwe geluidproductieplafonds berekent en waarmee we de eigen jaarlijkse verantwoording over de naleving van de gerealiseerde geluidsproductie bepalen) compleet herbouwd en in gebruik genomen. Daarmee zijn we klaar voor implementatie van de nieuwe Omgevingswet.

In 2022 hebben we een belangrijke stap gezet in de digitalisering van de assetketen door informatie-uitwisseling met de ingenieursbureaus van het treinbeveiligingsontwerp van zowel het seinwezen als ERTMS. Deze stap is de basis voor het realiseren van een gedigitaliseerd landelijk beeld van het spoor voor grote groepen gebruikers zoals Meldkamer Spoor, vervoerders, ERTMS.

Met het systeem Inwinnen ProRail Object Data uit Infraprojecten (IPOD) zorgen we voor één centrale interface met automatische koppeling van objectdata. We bereiken hiermee zoveel mogelijk geautomatiseerde verwerking van data en geen herwerk van data-aanlevering en dataverwerking. In oktober 2022 zijn de eerste functionaliteiten in gebruik genomen.

De buitendienststellingenkaart is in productie. Hiermee kan de Meldkamer Spoor in realtime zien waar de huidige en geplande buitendienststellingen zijn.

ProRail werkt met partners aan de modernisering van de werkplek-beveiliging. We maken een stap van hardware naar software waardoor de beveiliging van de werkzaamheden gerichter en meer datagedreven wordt en er minder kans is op fouten in de werkplekbeveiliging. Dit levert de komende jaren naar verwachting een aanzienlijke veiligheidswinst op voor de baanwerkers en een hogere efficiency in het creëren van een veilige werkplek.

Business Continuity Management

ProRail is aangewezen als AED (aanbieder van een essentiële dienst) en Vitale Aanbieder. Dat betekent onder andere dat ProRail moet voldoen aan de Wet Beveiliging Netwerk- en Informatiesystemen. Deze wet is erop gericht de gevolgen van cyberincidenten bij aangewezen aanbieders te beperken en verplicht AED’s om maatregelen te nemen voor de beveiliging van hun ICT (zorgplicht) en ernstige incidenten te melden (meldplicht).

ProRail heeft in 2022 meegewerkt aan de uitwerking van de te hanteren criteria voor Vitaal Spoor. Parallel daaraan zijn verkenningen gestart naar mogelijk aanvullende maatregelen, onder meer op ICT-gebied. Deze zijn vertaald in een actieplan met een looptijd van circa vier jaar.

IT Security

ProRail heeft als doel om de beveiliging van het netwerk en de informatie (systemen) naar een hoger niveau te brengen om weerbaarheid te creëren tegen dreiging van buitenaf. Daartoe zijn in 2022 de volgende stappen gezet:

Het Informatie Beveiligingsbeleid is in 2022 in lijn met de BIO geactualiseerd en anders opgebouwd. ProRail hanteert de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) als framework en hulpmiddel om te voldoen aan wet- en regelgeving. BIO is één basisniveau voor informatiebeveiliging binnen overheidsorganisaties. Het gaat hierbij in het bijzonder om de Wet Beveiliging Netwerk- en Informatiesystemen (Wbni).
Verdere ontwikkeling van het Security Operations Center. Hierin werkt ProRail samen met externe dienstverleners aan het opvolging geven aan dreigingen en incidenten.
Verzorgen van workshops en webinars om het bewustzijn op het gebied van cybersecurity binnen ProRail te vergroten. We zijn onderzoeken gestart naar de stand van zaken omtrent cybersecurity in specifieke domeinen, zoals binnen ERTMS. De opvolging van de adviezen loopt conform plan.
Om de sturing op security te verbeteren heeft ProRail binnen ICT de afdeling Cybersecurity opgericht waarin beleidsvorming en regie zijn ondergebracht. Naast IT security valt hier ook Operational Technology security onder. We hebben alle cyber-gerelateerde activiteiten binnen ProRail in de tijd geprioriteerd. Dit heeft geresulteerd in een breed gedragen programmaplan dat onder andere de daadwerkelijke implementatie van maatregelen en concrete borging van cybersecurity in de assetmanagement-organisatie beoogt.
Vanwege toenemende cybercrime heeft ProRail in 2022 de beveiliging van de ICT-werkplekken en generieke ICT-diensten opgevoerd. Met de inzet van Advanced Security Management-dienst, in samenwerking met onze ICT-partner, is de generieke ICT beter beveiligd tegen RansomWare, indringers en aanvallen.
Verder ontwikkelen van “security by design”. Dit helpt om bij aanvang van nieuwe producten rekening te houden met de eisen vanuit cybersecurity.

ICT-storing

Op zondag 31 juli 2022 trad er een storing op in het Trein Observatie en Tracking Systeem (TROTS) van de verkeersleidingspost Rotterdam. Het is een van dé centrale applicaties voor de besturing en bijsturing van treinverkeer en houdt bij waar de treinen zich in Nederland bevinden. De storing had als gevolg dat het totale treinverkeer in het bediengebied van post Rotterdam die avond voor meerdere uren stilstond. Aanleiding van de storing was defecte hardware (computersysteem) waarbij de betreffende applicatie niet goed schakelde en de redundantie die normaal gesproken dergelijke defecten moet ondervangen niet functioneerde. Twee weken na het incident is landelijk nieuwe software geïmplementeerd waardoor vergelijkbaar toekomstig falen van hardware wordt ondervangen en treinverkeer hiervan geen hinder zal ondervinden.

GSM-R

We voeren meerdere projecten uit om de continuïteit van het GSM-R netwerk (mobiele netwerk van ProRail) te waarborgen. In 2021 zijn we begonnen met de omvangrijke transitie naar de nieuwe contractpartners en verhuisde het hart van het systeem naar de landelijke datacenters van ProRail. Op 1 april 2023 gaat het GSM-R netwerk over naar onze nieuwe managed service partner. Ook vindt er een uitbreiding plaats van het GSM-R netwerk, ter voorbereiding op ERTMS. Tot 2025 worden alle GSM-R netwerkmasten vernieuwd en nieuwe masten gerealiseerd. Het nieuwe GSM-R radionetwerk zal bestaan uit meer dan 400 GSM-R mastlocaties, waarvan inmiddels ongeveer 200 stuks zijn gerealiseerd.