Veilig werken

Aanrijdingen en bijna-aanrijdingen

In 2022 was er geen sprake van een aanrijding van een trein met werkenden aan het spoor (2021: 1). Er waren wel 14 meldingen van bijna-aanrijdingen van mensen die werkzaam waren aan of nabij het spoor. Dat is meer dan in 2021, toen waren er 13 gemeld. De toename is te verklaren doordat in 2021 de definitie ‘bijna-aanrijdingen personeel’ is aangescherpt. Ook wisselen ProRail en Stichting railAlert (www.railalert.nl) hun beide registraties nu structureel uit. Eén van de oorzaken is dat er niet gewerkt is volgens de (gegeven) instructie. Denk hierbij aan het oversteken van het spoor op een andere locatie dan voorgeschreven, of het niet direct reageren op de grenswachter. Ook blijkt dat de beleving van de betrokken machinist en die van het betrokken personeel niet altijd overeenkomt. In railAlert-verband bekijken we welke maatregelen mogelijk zijn om het aantal bijna-aanrijdingen terug te brengen.

In 2022 hebben opdrachtnemers 51 arbeidsongevallen gemeld, waarvan 18 hebben geleid tot letsel met verzuim. Intern ProRail zijn 15 ongevallen gemeld, geen hiervan heeft geleid tot letsel met verzuim.

Werkplekbeveiliging op afstand

ProRail werkt met partners aan de modernisering van de werkplekbeveiliging. We maken een stap van hardware naar software waardoor de beveiliging van de werkzaamheden gerichter en meer datagedreven wordt en er minder kans is op fouten in de werkplekbeveiliging. Dit levert de komende jaren naar verwachting aanzienlijke veiligheidswinst op voor de baanwerkers en een hogere efficiency in het creëren van een veilige werkplek.

Veiligheid en gezondheid (V&G)

ProRail heeft het V&G-proces in 2022 duidelijker beschreven en we hebben de rol van de V&G-coördinator ProRail geïntroduceerd. Deze functionaris beoordeelt de kwaliteit van de V&G-plannen en de onderliggende documentatie en geeft daarover bindend advies aan verantwoordelijke managers. Hiermee vergroten we de beheersing van de V&G-risico’s. In 2022 heeft een groot deel van de betrokken projectmedewerkers een (her)instructie gekregen om dit verscherpte V&G-proces te implementeren.

Leren van incidenten

Eind 2021 heeft Stichting railAlert een kerngroep 'Beter Leren van Incidenten' opgericht. ProRail neemt deel aan deze kerngroep. Met deskundigheid vanuit de spoorbranche en met behulp van externe deskundigheid verbeteren we de borging van de plan-do-check-act-cirkel in de branche. In de onderzoeksfase is in beeld gebracht hoe het melden en leren van incidenten is georganiseerd en wat de belemmeringen zijn om (potentiële) veiligheidsincidenten te melden. Op 13 oktober 2022 heeft railAlert een evenement georganiseerd voor de gehele spoorbranche waarin onder meer een gezamenlijk plan van aanpak is gepresenteerd.

Kwartsstof

ProRail heeft in 2022 bezwaar gemaakt tegen de beschikking van 13 januari 2022 waarin een eis tot naleving is opgelegd aan ProRail: ProRail moet kwartsloze ballast of andersoortig materiaal voorschrijven en laten toepassen op al haar spoorinfraprojecten. Op dit bezwaar is begin 2023 door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gereageerd. De minister houdt de eis tot naleving in stand. ProRail verwacht dat een tekort aan kwartsloze ballast gevolgen heeft voor het werk dat we kunnen uitvoeren. Over hoe we omgaan met de beslissing en de gevolgen die mogelijk kunnen optreden hebben we in maart 2023 de staatssecretaris van IenW per brief geïnformeerd. ProRail gaat nu verder in gesprek met IenW over de gevolgen van het naleven van de eis. Daarnaast laten we bij de rechter toetsen of de termijn die we nu krijgen voor de infasering van kwartsloze ballast voldoende is.

We hebben veel aandacht voor de risico’s van kwartsstof in spoorballast bij spoorse werkzaamheden op veiligheid en gezondheid. Bij voorkeur gebruiken we ballast die geen kwarts bevat. Daarnaast hebben we altijd aandacht voor maatregelen die het vrijkomen en het inademen van respirabel kwartsstof beperken zoals nathouden van ballast, het werken met overdrukcabines en het dragen van mondkapjes. Op dit moment hebben we nog onvoldoende kwartsloze ballast beschikbaar voor de totale jaarlijkse benodigde hoeveelheid voor zowel beheer en onderhoud als projecten. De beschikbare kwartsloze ballast gebruiken we nu om toe te passen in tunnels, onder overkappingen en bij onderhoudswerkzaamheden.

Elektrische veiligheid

Programma Elektrische Veiligheid – Laagspanning

Het programma Elektrische Veiligheid – Laagspanning is verantwoordelijk voor het opstellen, implementeren en borgen van de kaders- en richtlijnen voor het veilig uitvoeren van werkzaamheden aan elektrotechnische laagspanningsinstallaties conform de wettelijke kaders en richtlijnen. Hiervoor zijn diverse initiatieven uitgevoerd:

In afstemming met de brancheorganisatie Stichting RailAlert is een instructie opgesteld gebaseerd op de nieuwe VVW (Voorschriften Veilig Werken) Laagspanning om het belang van het veilig werken aan laagspanningsinstallaties te benadrukken. Deze instructie wordt in samenspraak met de opdrachtnemers in de tweede helft van 2023 geïmplementeerd. Er wordt met de Nederlandse Arbeidsinspectie (NL-A) en spooraannemers een transitiefase afgesproken om de organisatie van ProRail geschikt te maken om te werken met het nieuwe VVW-LS.
We maken circa 16.000 bestaande installaties aanraakveilig. Dit project is gestart in 2021 en loopt tot eind 2025. ProRail vraagt bij de NL-A een ontheffing aan voor het aanbrengen van de afscherming onder spanning. Op deze wijze werkt iedereen gelijk en veilig en daarnaast wordt onderzocht hoe laagspanningsinstallaties intrinsiek veilig gemaakt kunnen worden.
Om volledig compliant te zijn aan de wetgeving op het vlak van de arbeidsveiligheid en bedrijfsvoering van laagspanningsinstallaties worden de processen en richtlijnen van ProRail aangepast, geïmplementeerd en geborgd (2023).
ProRail en zijn opdrachtnemers dienen veilig te werken. Op dit moment is er een cultuuromslag nodig om dit te bewerkstelligen. Dit is een doelstelling binnen het programma Elektrische Veiligheid – Laagspanning, echter ook een uitkomst wanneer wij volledig compliant zijn en blijven op het vlak van de arbeidsveiligheid.

Hoogspanning

Sinds het incident met een hoogspanningskabel van TenneT bij Swifterbant werkt ProRail samen met TenneT om van dit incident te leren én om te kijken naar de gezamenlijke opgaven. Er zijn vele plekken waar spoor en hoogspanning kruisen en er komen in de toekomst nog veel verbindingen bij, ook over en langs het spoor.

Elektrocutie

Er waren in 2022 4 incidenten waarbij medewerkers bloot hebben gestaan aan elektrische spanning. Bij geen enkel incident heeft zich ernstig letsel voorgedaan. Het aantal fouten werkplekbeveiliging is met 120 vergelijkbaar met 2021 (101).

Spoor security

In het jaar 2022 zijn 14 meldingen gedaan van verdachte objecten die invloed hebben gehad op de treindienst. Dat is een lichte stijging ten opzichte van het jaar 2021. Een mogelijke verklaring is dat er meer treinen reden en meer reizigers waren dan in 2021.

Binnen het domein Security lopen diverse programma’s. We noemen hier de drie belangrijkste. Ten eerste het programma Toegangsbeheer, gericht op het inrichten van een ProRail-breed systeem voor het aanmeld-, accreditatie- en toegangsverleningsproces. Ten tweede het programma ter implementatie van een Smart Monitoring Room (SMR). Dat betekent dat cameratoezicht en actieve monitoring te allen tijde inzicht geven in de situatie ‘buiten’. Op basis hiervan kan een gerichte, adequate en proportionele opvolging worden georganiseerd en wordt bijgedragen aan constante verbetering van de (operationele) prestatie van ProRail. Het derde programma is Prevent Project, gericht op het lokaliseren van en adequaat optreden in het geval van verdachte objecten en personen in de stationsomgeving.

Sociale veiligheid

Sociale veiligheid is onderdeel van alle beheerwerkzaamheden, stationsprojecten en -programma’s. Schoonmaak, toezicht en sociale veiligheid op de stations, bijvoorbeeld met behulp van ledverlichting, zijn onderwerpen waar wij elke dag opnieuw veel energie in steken. Vorig jaar waren er diverse incidenten die te maken hadden met de coronamaatregelen, die extra aandacht vroegen in de operatie.

Vanuit het convenant sociale veiligheid in het Openbaar Vervoer, waar ProRail onderdeel van uitmaakt, hebben ProRail en NS in 2022 een testanalyse van ABC-incidenten uitgevoerd samen met alle vervoerders (landelijk, regionaal en stadsvervoer). A-incidenten gelden als strafbare feiten, B-incidenten als overtredingen van de Wet personenvervoer en C-incidenten worden gecategoriseerd als overtreding van het Besluit personenvervoer of de geldende huisregels. Deze analyse wordt in 2023 voortgezet en de ambitie is om een gezamenlijk dashboard te ontwikkelen. Tot slot is het programma voor de update van antiterrorismemaatregelen op stations bijna afgerond.